وسواس در واقع، فکر یا تصویری است که به رغم اراده انسان، به هشیاری (ذهن) وی هجوم می آورد، سازمان روانی را تحت سیطره خود قرار می دهد و اضطراب گسترده ای را در فرد بر می انگیزد[1].

این افکار مزاحم، غالباً بیمار را به تکرار برخی کارها و اعمال بی فایده وا می دارد. بیمار با اینکه می داند این افکار و اعمال غیرمنطقی و بی فایده است؛ اما نمی تواند خود را از چنبره آنها رهایی بخشد بلکه خود را مجبور به انجام آنها می بیند. این اعمال اجباری، زندگی فرد را مختل می کند و وقت زیادی را از او می گیرد.
علاوه بر اینکه واکنش منفی اطرافیان را نیز برمی انگیزاند و موجب تمسخر یا مخالفت علنی دیگران می شود. در نتیجه این روند به پنهان کاری، تردید، تشویش، عدم اعتماد به نفس و در مراحل شدیدتر تهاجم و صدمه به دیگران، افسردگی و... می انجامد[2]. بنابراین «وسواس» یکی از بیماری هایی است که از پیچیدگی زیادی برخوردار است و در صورتی که درمان نشود، زندگی فردی و اجتماعی بیمار را مختل می کند و مشکلات جدی تری نیز برای اطرافیان فرد وسواسی به وجود می آورد.

وسواس بر دو گونه است:

1- وسواس فکری عبارت است از: عقاید، افکار تکانه ها یا تصاویر ذهنی پایداری که مزاحم و نامناسب می نمایند و به اضطراب یا پریشانی آشکار منجر می شوند.
فرد وسواسی به خوبی می داند که این وسواس های فکری، محصول ذهن خود او هستند و از خارج تحمیل نمی شوند.

2- وسواس های عملی رفتارهایی تکراری (مانند شستن، منظم کردن، بازبینی) یا اعمال ذهنی (مانند دعا کردن، شمارش، تکرار واژه ها به آرامی) هستند که هدف آنها پیشگیری یا کاهش اضطراب و پریشانی است؛ نه به دست آوردن لذت یا رضایت[3].

در دوران کودکی و نوجوانی، احتمال ابتلا به وسواس وجود دارد؛ همچنان که در بزرگ سالی نیز چنین است. متوسط سن شروع در مردان پایین تر از زنان است؛ یعنی، بین شش تا پانزده سالگی برای مردان و بین بیست تا سی سالگی برای زنان بیش تر پیش می آید. در بیشتر موارد شروع این اختلال تدریجی است؛ ولی در بعضی موارد شروع حاد و ناگهانی نیز دیده شده است [4]. بنابراین همچنان که «بزرگ سالان به وسواس مبتلا می شوند، کودکان نیز مبتلا می شوند با این تفاوت که بزرگ سالان به غیرمنطقی بودن افکار یا اعمال وسواسی آگاهی دارند؛ ولی ممکن است کودکان فاقد آگاهی و شناختی کافی برای انجام این قضاوت باشند»[5]. البته نمودهای اختلال وسواس فکری- عملی در کودکان، به طور کلی شبیه به نمودهای آن در بزرگ سالی است [6].


پی نوشت ها:
[1] . دادستان، روان‏شناسى مرضى تحولى، تهران: انتشارات سمت، ج 1، ص 147.
[2] . حائرى، شناخت وسواس و درمان آن، انتشارات مجمع ذخائر اسلامى، 1377، ص 42.
[3] .VI MSD ، متن تجدید نظر شده راهنمایى تشخیصى و آمارى اختلال‏هاى روانى، ص 686 و 687، چاپ چهارم، 2000.
[4] . همان.
[5] . همان، ص 687.
[6] . همان، ص 690.

منبع: حوزه نت